Arzunun karanlık nesnesi: Rakı

Peki böyle giderse, yakın gelecekte neler olacak dersiniz ? Evde rakı yapmaya alışmış akşamcı tayfası bitrex koyuldu diye evde rakı yapmaktan vaz mı geçecek yoksa risk alıp başka çözümler mi arayacak? 

Grand Korçi

Bilinen bir denklemdir, özne ile arzu ettiği arasındaki makas açıldıkça, arzu edilene duyulan özlem, atfedilen değer giderek artar. Kimi durumlarda abartılı, hatta saplantılı bir hal alır, Bunuel ustanın elinde manifestosu bile yazılır.

Son yıllarda yapılan zamlar sonucu, rakı, Conchita gibi erişilemez ve karanlık bir arzu nesnesine döndü büyük kalabalıklar için. Bizim milli içkimiz ayrandır denilerek rakıyla ilgili yaşanan sıkıntılar görmezden gelinmeye, yahut yaratılmaya devam edilirse, muhatapları açısından rakı masasında çözülebilecek bir sorun olmaktan çıkacak durum. Rakı severler bunun farkında ve sorunu şimdilik kendilerince çözmenin yollarını arıyorlar.

Bu çözüm yollarından birisi Tarımsal Kökenli Etil Alkol’den (TKEA) evde hazır rakı yapmak şeklinde cereyan ediyordu son yıllarda. Elde edilen ürüne mevzuat ve teknik kodlar açısından rakı demek mümkün olmasa da bütçeye uygunluğu giderek yayılmasına sebep oldu. Bu durum büyük rakı üreticilerinin gereksiz endişe duymasına, devletin vergi kaybına neden oldu haliyle. Siyasi iktidarın, alkolün sosyal yaşamda sınırlandırılması şeklindeki tercihi de işin içine girince çare TKEA’nın evsel kullanım amaçlı olarak kullanımını ortadan kaldırmak şeklinde zuhur etti.

TKEA’nın içine ticari adı bitrex olan sodyum benzoat katılmasıyla, TKEA içilemez derecede acı bir tad alacak. Geçtiğimiz günlerde çıkan yönetmelik değişikliğine göre uygulama Mayıs ayında başlıyor. Evlerinde TKEA kullanarak hazır rakı yapanlar aylardır stok yapıyorlar. Tekel bayileri arasında bir yıl yetecek kadar stoklayanlar var. Şimdilik herkes eldekini tüketiyor. Dolayısıyla henüz kriz düzeyinde bir yoksunluktan bahsetmek mümkün olmasa da alternatif yollar üretenler günden güne çoğalıyor.

Evde hazır rakı üreten pek çok insan bir imbik yaparak ya da satın alarak, damıtma yoluyla kendi içkisini üretmeye yöneldi. Zaman, teknik bilgi ve ilk yatırım açısından zahmetli olan damıtma yolunu seçmeyenler ‘boğma rakı’ tabir edilen ve el altından satılan rakıyı alıyorlar. Boğma rakıdan farklı olarak, evde imbik düzeneği ile göbek rakısı üretenlerin çok çok az bir kısmı da el altından satış yapar duruma geldi. Bu meselede en tehlikeli durum ise ‘metil alkol’ kullanarak sahte rakı yapanlar tarafından yaratılıyor.  Yani durduk yerde alternatif bir rakı piyasası oluşmuş durumda ve gün geçtikçe de büyüyor. Bu kadar fahiş vergi oranlarının olduğu bir rejimde başka türlü de olmaz zaten.  

Siyasi iktidarın ideolojisi ve politikaları doğrultusunda, alkolü toplum yaşamından uzaklaştırma çabası kendi cephesinden anlaşılabilir bir tutum.  Anlaşılamayacak ve kabul edilemeyecek olansa; bu tutumun topluma metazori dayatılması, öte yandan alkollü içkilerden en büyük vergiyi toplayarak bütçe açıklarını dengeleme çabası, ardından içki içenlerin moral değerlenin aşağılanması. Bu tutarsız politika, toplumdaki kutuplaşmayı arttıran unsurlar arasında sıkça yer alır oldu son zamanlarda. Nerdeyse tüm çilingirlerde bu mesele konuşuluyor. Müthiş bir potansiyel enerji birikmiş durumda rakı masalarında.

Peki böyle giderse, yakın gelecekte neler olacak dersiniz ? Evde rakı yapmaya alışmış akşamcı tayfası bitrex koyuldu diye evde rakı yapmaktan vaz mı geçecek yoksa risk alıp başka çözümler mi arayacak?

Şurası bir gerçekçi, sodyum benzoat yani bitrex, TKEA’den hazır rakı yapan akşamcının keyfine turp sıktı. Artık aynı yöntemle TKEA’den hazır rakı yapmak mümkün olmayacak. Piyasadaki stoklar tükenince gerçek tablo ortaya çıkacak. Bitrex’in damıtma yoluyla uzaklaştırılması gibi düşünceler için söylemeliyim ki böyle bir yöntem işe yarar gözükmüyor.

Evde üzüm, incir, hurma, erik, kayısı, kavun gibi şeker oranı yüksek meyvelerden önce fermantasyon sonra da damıtma yoluyla rakı yapanların sayısında ciddi bir artış olacağını kestirmek mümkün. Yukarıda da değindiğimiz gibi, kırsaldan getirilen boğma rakının el altından satışları artacak. Apartmanda yapılmış 3 distile göbek rakısının da piyasaya usul usul girdiğini göreceğiz. Metil alkol ise can almaya devam edecek. Rakıya zamlar durmayacak. Kısaca rakının, arzunun karanlık nesnesi gibi algılanması şiddetlenerek devam edecek.

Toplumu yaran fayların arasına dahil olan bu rakı meselesi, ilginç bir şekilde politik bir hatta da tekabül edecek gibi duruyor. Şimdiye dek bir keyif unsuru olan rakı etrafında yaşanan hikaye giderek politikleşiyor. Zira internet ortamındaki öbeklerde, forumlarda rakı severler ‘damıta damıta kazanacağız’, ‘asıl kazanı 24 Haziranda kaynatacağız’, ‘bu ülkeyi rakı içenler kurdu, rakı içenler kurtaracak’ şeklinde türettikleri sloganları klavyeden klavyeye çoğaltıyorlar. Düşünsenize bir Rakı Partisinin kurulduğunu bu memlekette.

Dağınık ve şekilsiz durumdaki bu potansiyel politik hat merkezileşir mi, ortak politikalar oluşturabilir mi ya da rakı masalarında kurtarılmaya alışılmış memleketin ilginç momentlerinden birisi olarak mı kalır bilinmez elbet. Bununla birlikte rakı masalarında dillendirilen ancak orada kalmaması gereken birkaç hususu sıralamaktan da geri durmamak lazım.

1. Rakıya giydirilen vergi kabul edilemez düzeydedir. Başta üreticiler olmak üzere bu duruma karşı çıkmak rakı severliğin ilk koşulu haline gelmiştir.
2. Yakın gelecekte metil alkolden yapılan sahte rakılardan kaynaklı ölüm vakalarında artış olması kaçınılmaz. Klasik denetim yöntemleriyle bu sorunun aşılması da mümkün gözükmüyor.
3. Rakı üreticilerinin, evde damıtım yoluyla rakı yapımına karşı çıkmalarını anlamak mümkün değil. Zira bu durum içki üretim ve tüketim kültürünün gelişmesine fayda sağlar, üreticinin pazarına balta vurmaz. Bilinçli ve talepkar tüketici tüm sektörleri geliştirir. Birisi büyük rakı üreticilerinin dar görüşlü halkla ilişkilercilerine falan bu meseleyi anlatsın artık.
4. Türkiye’deki mevzuata göre, kendi ürettiğiniz üzüm, arpa, buğday, şerbetçi otu gibi ürünleri kullanarak şarap, bira gibi fermente içkileri 350 lt’ye kadar üretebilirsiniz. Distile, yani damıtık içki üretmek ise zinhar yasak. Bu yasağın kalkması ile herkes evinde kendi damıtık içkisini üretebilir. Bu durumun evde pasta yapmaktan, kuru fasulye yapmaktan farkı yoktur. Kimsenin onayına da ihtiyaç yoktur. Buradaki farklar, teknik anlamda yüksek bilgi düzeyi gerektirmesi, ciddi bir ekipman ile sarf malzemesine ihtiyaç duymasıdır.  Üstelik oldukça da zahmetlidir. İçki fiyatları erişilebilir  düzeyde seyretse, yumurta kırmaktan aciz yurdum erkeğinin rakı gibi meşakkatli bir üretim süreci için mutfakları tarumar ettiğini rüyanızda görürsünüz ancak. Hatta bu işle uğraşanlarla dalga geçerler. Böyle bir durumda da rakı ve diğer alkollü içkilerin üretimi gerçek bir hobi olur ki oradan çıkan içkiler de tadından içilmez. Yani demem o ki, evlerde distile içki üretimin önündeki yasağın kaldırılması için talep yükseltilmelidir. Kıyıdan balık tutmanın bile ehliyet istediği bu ülkede, evde içki üretimi için de bir ruhsat düzenlenebilir. Sınavı geçen kadehi kaldırır. Bu kadar basit. Kimya Mühendisleri Odası da bu sürecin eğitmeni ya da hakemi olur. Buyurun size reçete.
5. Mevzuata göre yeni kurulacak bir rakı üretim tesisinin yılda 1 milyon litre üretim yapabilecek kapasiteye sahip olması gerekiyor.  Hesapta tekelleşme kaldırılmış ve özel sektöre açılmıştı bu alan. Ancak 1 milyon kapasite şartı bu işin halka inmesini engelliyor. Osmanlı dahil olmak üzere Cumhuriyetin ilk yıllarında irili ufaklı pek çok damıtım evi mevcuttu bu topraklarda. 1 milyon litre kapasite şartı olmasa kim bilir ne güzellikte damıtım evleri kurulacak ve pazar şenlenmiş olacak. Elbet bu durum büyük üreticilerin işine gelmiyor ama açılan rakı davalarına baktığımızda bazı cevval hukukçuların bu işe el atmaya başladığına dair izlenim edinmek mümkün.

Uzun lafın kısası, beşeri hayattaki gelişmeler hukukun da piyasa kurallarının da önüne geçmiştir. TKEA ile başlayan bu kartopu giderek büyüyor ve çığ oluşturacak denli enerji biriktiriyor. Rakı severler de yolluk almadan masadan kalkacak gibi durmuyorlar.